Μετά από συνεχείς παρεμβάσεις του Συλλόγου Καρυτινών «Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης» και του προέδρου του κ. Γεωργίου Αδαμόπουλου, ξεκινούν οι έρευνες για να εντοπιστεί το Παραιβάσιο Μνημείο των Μεγαλοπολιτών, στη θέση «Αγία Σωτήρα», στην Καρύταινα.
Το μνημείο αναφέρεται στα «Αρκαδικά» του Παυσανία. Στήθηκε από τους Μεγαλοπολίτες για να τιμήσουν τους νεκρούς τους από την κατά παράβαση συνθήκη ειρήνης επίθεση και λεηλασία της Μεγαλόπολης από τον Σπαρτιάτη Κλεομένη Β ́ το 223/222 π.Χ.
Ο κ. Αδαμόπουλος αναφέρει σχετικά με τη θετική εξέλιξη:
«Με ιδιαίτερη ικανοποίηση σας προωθώ συνημμένο το έγγραφο/άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού για τις γεωφυσικές έρευνες εντοπισμού του Παραιβάσιου Μνημείου των Μεγαλοπολιτών, που κατά τον περιηγητή Παυσανία εντοπίζεται κοντά στην Αγιά Σωτήρα στην Καρύταινα, τις οποίες έρευνες ως γνωστόν χρηματοδοτεί ο Σύλλογός μας.
Οι σχετικές εργασίες πεδίου θα προγραμματιστούν και θα οργανωθούν το προσεχές διάστημα σε περίοδο καλοκαιρίας, σε συνεργασία με τον Δ/ντή των ερευνών Δρα Νίκο Παπαδόπουλο του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών, την Εφορεία Αρχαιοτήτων της Αρκαδίας, και τον Δήμο της Μεγαλόπολης, με ενημέρωση πάντοτε της Ιεράς Μητροπόλεως και του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου της Καρύταινας.
Συμμερίζομαι τον ενθουσιασμό για τις ευχάριστες εξελίξεις του αγαπητού φίλου, συμπατριώτη, ιστορικού και λογοτέχνη Γιάννη Αντωνόπουλου, που εργάζεται και ερευνά το θέμα του Παραιβάσιου Μνημείου των Μεγαλοπολιτών τα τελευταία τουλάχιστον 30 χρόνια!
Ας ευχηθούμε τώρα οι έρευνές μας να έχουν επιτυχή κατάληξη. Θα είναι κάτι το ιδιαίτερα σημαντικό για τον τόπο και την ιστορία του.»
Το Υπουργείο Πολιτισμού έδωσε τη σχετική άδεια με έγγραφο, στο οποίο αναφέρει μεταξύ άλλων:
«Σε συνέχεια του ανωτέρω (1) σχετικού εγγράφου, με το οποίο ζητείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, η άδεια για την υλοποίηση μονοετούς προγράμματος επιφανειακής και γεωφυσικής αρχαιολογικής έρευνας στη θέση “Αγία Σωτήρα”, της ΤΚ Καρύταινας, Δ. Μεγαλόπολης, κατά το τρέχον έτος 2025, με τη συνδρομή του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, υπό τη διεύθυνση της Δρος Ελένης Ψαθή, αναπληρώτριας Προϊσταμένης του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της ΕΦΑ Αρκαδίας, σας γνωρίζουμε τα ακόλουθα:
Σε λόφο ΒΑ της Καρύταινας, στη θέση “Αγία Σωτήρα”, σε απόσταση 1,000μ. περίπου από την παλαιά λιθόκτιστη γέφυρα, η οποία έχει κηρυχτεί με την Υ.Α. 136340/6023/29-12-1956 (ΦΕΚ 11/Β/12-1-1957), ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και 1,500μ. περίπου από τον Ι. Ν. Ζωοδόχου Πηγής, κηρυγμένο ως αρχαίο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ ΑΡΧ/ Β1/ Φ30/ ΚΗΡ/ 27931/ 865/ 15- 6- 2000, ΦΕΚ 818/ Β/ 5- 7- 2000, εντοπίζεται μονόχωρος ναός διαστάσεων περίπου 9 Χ 5 μέτρων με ημικυλινδρική κόγχη Ιερού Βήματος και δίρρικτη κεραμοσκεπή στέγη, που έχει δεχτεί σύγχρονες επεμβάσεις.
Ο ναός, που είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι επιχρισμένος ενώ δεν είναι δυνατή η ακριβής χρονολόγηση ανέγερσής του. Στη δυτική πλευρά, όπου η θύρα εισόδου, υπάρχει τοξωτό υπέρθυρο επίσης επιχρισμένο. Χαρακτηριστική είναι η παρουσία εντοιχισμένων αρχιτεκτονικών μελών στην τοιχοποιία του ναού στοιχείο που απαντά σε μεταβυζαντινούς ναούς της Καρύταινας αλλά και καταλοίπων τοιχοποιιών άγνωστης χρονολόγησης και λειτουργίας στα οποία εδράζεται εν μέρει ο ναός.
Στον λόφο και περιμετρικά του ναού εντοπίζονται spolia διαφόρων εποχών. Επίσης στην ευρύτερη περιοχή έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες των μεταβυζαντινών χρόνων στο πλαίσιο μελέτης των κ. κ. Ανδρομάχης Νάστου, αρχαιολόγου της ΕΦΑ Αρκαδίας και Susanne Metaxas, αρχαιολόγου ΙΔΟΧ της ΕΦΑ Αρκαδίας.
Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, αλλά και από πρόσφατες χρονικά περιγραφές περιηγητών και μελετητών της περιοχής, στη ίδια θέση πιθανολογείται η ύπαρξη του λεγόμενου «Παραιβασίου μνημείου» των Μεγαλοπολιτών, του οποίου η ταύτιση αποτελεί το σκοπό της αιτούμενης έρευνας. Το μνημείο αναφέρεται στα “Αρκαδικά” του Παυσανία.
Στήθηκε από τους Μεγαλοπολίτες για να τιμήσουν τους νεκρούς τους από την κατά παράβαση συνθήκη ειρήνης επίθεση και λεηλασία της Μεγαλόπολης από το Σπαρτιάτη Κλεομένη Β΄ το 223/222 π.Χ.
Για τον εντοπισμό του «Παραιβασίου μνημείου» έχει εκδηλώσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο Δήμος Μεγαλόπολης. H γεωφυσική έρευνα θα πραγματοποιηθεί από το Εργαστήριο Γεωφυσικής-Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης και Αρχαιοπεριβάλλοντος του ανωτέρω Ιδρύματος, με υπεύθυνο εργαστηρίου τον Δρ. Νίκο Παπαδόπουλο.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αρκαδίας θα διευθύνει το ερευνητικό πρόγραμμα δια της δρος αρχαιολόγου, κ. Ελένης Ψαθή, Αναπληρώτριας Προϊσταμένης του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της ΕΦΑ Αρκαδίας, θα συντονίσει την γεωφυσική έρευνα και πριν ή μετά το πέρας της διασκόπησης, θα πραγματοποιήσει επιφανειακή έρευνα, για τη συλλογή όσο το δυνατόν περισσοτέρων αρχαιολογικών ευρημάτων προς ταύτιση και χρονολόγηση.
Έχοντας υπόψη τα ανωτέρω (1) και (2) εισηγητικά έγγραφα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας και λαμβάνοντας υπόψη ότι η διενέργεια της γεωφυσικής έρευνας στο λόφο της Αγ. Σωτήρας θα συνδράμει στην κατανόηση της τοπογραφίας της περιοχής αλλά και στον εντοπισμό καταλοίπων βυζαντινών-μεταβυζαντινών χρόνων, σας γνωστοποιούμε ότι δεν έχουμε αντίρρηση από την πλευρά των αρμοδιοτήτων της Διεύθυνσής μας για την υλοποίηση των αιτούμενων εργασιών κατά το τρέχον έτος 2025 με την προϋπόθεση τήρησης των παρακάτω όρων». (ακολουθούν 11 όροι)
